BÙI GIÁNG (1926-1998)
T¯i thÑ Tß, tôi ðang ngon tr¾n
rong ch½i v¾i thói "t§p cßi" qua câu
chuy®n mµt ngßi ð©p chán ði mu¯n
c¡n lßÞi tñ tØ, b²ng g£p ðßþc
ngßi bÕn trai t¯t bøng m¾i quen, nï
non can lÕi không cho ngßi ð©p tñ c¡n
lßÞi mà ð anh ta c¡n giúp cho... thì
tôi nh§n ðßþc E-mail cüa Tà Thß
báo tin Bùi Giáng v×a qua ði chi«u
hôm qua (7-10-98) tÕi Vi®t Nam. Tôi b²ng chæng
lÕi, quên hªt chuy®n cßi, nhìn xu¯ng
th§t bu°n và cäm th¤y mµt thoáng
tr¯ng v¡ng trong ý tß·ng khôi hài
nhß anh h« già ð² bu°n ngay trên
sân kh¤u trong chuy®n Aùnh Ðèn Màu
(Lime Light) cüa Charlot.
Không hiu do mµt ¤n tßþng nào
ðó t× nhö, m²i l¥n nói ðªn
vån Vi®t Nam tôi nghî ngay ðªn Nguyên
H°ng v¾i chuy®n Bï Võ và nói ðªn
th½ tôi lÕi nghî ðªn Thª Læ
v¾i H± Nh¾ R×ng. L¾n lên,
có ai nói ðªn th½ m¾i, th½
siêu thñc, th½ tßþng trßng, th½
nguyên tØ... tôi lÕi lan man nghî ðªn
Bùi Giáng v¾i Mßa Ngu°n và nhæng
bài th½ ðång räi tác ðâu
ðó trên các sách báo mi«n Nam.
Có l¨ tÕi tôi mê chuy®n kiªm hi®p
nên thích nhæng mçu ngßi kÏ lÕ
h½n là nghiêm túc nghî ðªn vån
chß½ng.
Ði«u tôi thích nh¤t · Bùi
Giáng không phäi là nhæng vòng hào
quang cûng nhß gai góc mà ngßi ði ðã
không ng¾t mang t£ng cho ông. Tôi
thích nh¤t · Bùi Giáng là thái
ðµ rong ch½i cüa ông trong thi ca tß
tß·ng. Ông nói chuy®n triªt h÷c
cao siêu d dàng và cà rÞn nhß
nói chuy®n T¤m Cám và nói
chuy®n T¤m Cám xa vi nhß tß tß·ng
cüa Heidegger. Ð÷c sách cüa ông
r¤t khó phân bi®t ðßþc biên
gi¾i giæa thi ca và triªt h÷c. Ông
bàn v« chuyeän triªt h÷c nhß làm
th½ và làm th½ nhß chuy®n ðùa
giÞn. Bùi Giáng là ngßi làm
xiªc trong ngôn ngæ v¾i mµt "bút-pháp-không-bút
pháp". Th½ ông ð¥y nhæng
t× ð©p nhß hoa g¤m, nhæng câu tuy®t
bút, nhßng cûng không thiªu nhæng chæ
ð®m "t¥m ru°ng" (chæ cüa chính Bùi
Giáng), nhæng câu khó hiu, nhæng ý
m m nhân änh, nên r¤t d làm hoa m¡t
nhæng ð¥u óc quá thông thái mà
thiªu cái Tâm thoáng ðÕt, h°n nhiên,
ch¤t phác; th§m chí... quê mùa!
Khái ni®m c± ðin l§p ngôn, l§p
thuyªt hay "vån dî täi ðÕo" trong sáng
tÕo vån chß½ng có vë không
hþp nhß nhæng chiªc áo thøng xanh
ðö rµng thùng thình trên t¤m
thân g¥y guµc cüa Bùi Giáng. Ông
ðã bÑt phá nhæng vòng trói
buµc nghìn nåm cüa nhæng thß¾c
ðo, nhæng "râu mép" (Road Map) làm khuôn
vàng thß¾c ng÷c cho ðßng bay sáng
tác thi ca: "Th½ tôi làm... là mµt
cách dìu ba ðào v« chân tri khác.
Ði vào trung tâm bão giông mµt lúc
thì l§p thi xô ngôn ngæ thóat ra phá
vòng vây..."
B·i v§y, trong Thi Ca Tß Tß·ng ông
ðã "báo ðµng" cho các b§c h÷c
giä và giä h÷c r¢ng:
"Th½ tôi làm ra là ð t£ng
chu°n chu°n châu ch¤u, xin các ngài
h÷c giä hãy xa lánh th½ tôi"
Trong su¯t nØa chi«u dài cüa thª
kÖ n¥y, cä trong nß¾c lçn ngoài
nß¾c, ðã có quá nhi«u bài
viªt v« Bùi Giáng. Hay cûng l¡m
mà tào-lao-lu§n ba hoa chích chòe cûng
nhi«u. Dßng nhß ai cûng c¯ v¨ ra
mµt Bùi Giáng, mu¯n biªt mµt Bùi
Giáng th§t sñ, nhßng h¥u nhß t¤t
cä các cây bút ð«u ngÕi ngùng,
lúng túng trß¾c mµt kh¯i lßþng
tác ph¦m "khó tiêu hóa" quá l¾n
và mµt bút pháp l¡t léo, quanh
co, bay lßþn cüa mµt "tay phù thüy ngôn
ngæ" nhß ông. Thª nhßng, sau nhæng
tr§n mßa t¡m gµi ngôn ngæ cüa ngßi
ði dành cho Bùi Giáng, ngßi ta ðành
chào thua trong c¯ g¡ng nh¢m phân tích
"phÑc li®u Bùi Giáng" ð trä Bùi
Giáng v« lÕi Mßa Ngu°n cüa chính
ông. Kh± n±i là chßa bao gi th¤y
Bùi Giáng lên tiªng phân bua hay cãi
chính v« nhæng khen chê cüa ngßi khác
dành cho mình. Và càng im l£ng,
ông càng n±i tiªng. Xung quanh Bùi
Giáng n±i lên quá nhi«u giai thoÕi.
Nhæng giai thoaïi cÑ xo¡n riªt ông t×
l¾p n¥y ðªn l¾p n÷; trong khi Bùi
Giáng vçn tiªp tøc s¯ng lang thang lây
l¤t, ån bøi, ngü hè, b¸ g§y,
áo rách qu¥n xài, khi Æm chó, khi
ôm mèo, ðánh bÕn v¾i thú v§t,
muông c¥m, cây cö, loanh quanh các n¨o
ðßng gió bøi Sài gòn.
Có th nói Bùi Giáng là mµt
hi®n tuþng thi ca, vån h÷c lÕ lùng
nh¤t cüa Vi®t Nam thi c§n ðÕi. LÕ
lùng nhß mµt d¤u höi - vçn còn
mãi là mµt d¤u höi n½i ông:
Höi tên r¢ng bin xanh dâu
Höi quê r¢ng mµng ban ð¥u ðã
xa
G÷i tên r¢ng mµt hai ba
Ъm là di®u tß·ng ðo là
nghi tâm
Bùi Giáng ðã träi qua mµt cuµc
rong ch½i t§n tình, ch¤t ng¤t trong tß
tß·ng và giæa cuµc ði. Ông sinh
nåm 1925 tÕi Quª S½n, Quäng Nam, ðã
t×ng ð£t cho mình nhi«u bút hiêu
khác nhau: Báng Giùi, Bùi Báng Giúi,
Búi Bàng Giùi, Vân M°ng, Trung Niên
Bùi Thi Sî, Thi Sî Ðßi ¿½i,
Bùi Brigitte...
Bùi Giáng h÷c trßng Qu¯c H÷c
Huª và ðµt nhiên bö h÷c vì
lý do, theo li ông trong tác ph¦m Ði Vào
Cõi Th½, là b¸ "ch¤n ðµng d¸
thßng" b·i vì t§p th½ LØa Thiêng
cüa Huy C§n. Ông bö h÷c v« quê
chån dê và ð÷c sách. T×
ðó, ông tr· thành mµt h÷c giä
uyên bác h¥u nhß "vô sß tñ
ngµ", tñ ð÷c sách, tñ h÷c
höi mà khai phá trí tu® gi¯ng nhß
thi«n sß Huy«n Giác ngày xßa ð÷c
kinh Duy Ma C§t mà "phát sinh tâm ð¸a".
Ðây cûng là kh·i ðim cho Bùi Giáng
su¯t ði âm th¥m ði trên con ðßng
tß tß·ng ðôc ðáo và riêng
bi®t cüa mình.
T§p th½ ð¥u tay cüa Bùi Giáng
là t§p Mßa Ngu°n xu¤t bän tÕi
Sài gòn nåm 1962 và t§p th½ cu¯i
cùng là t§p Ðêm Ng¡m Trång xu¤t
bän nåm 1997. Trong cuµc hành trình
35 nåm ðó, Bùi Giáng ðãcàng
ngày càng chÑng tö ông là mµt
ngßi ngh® sî v¾i dáng d¤p tàng
tàng, l÷t t÷t (chæ cüa Nguyn Hàn
Thß) ði rong ch½i kh¡p muôn vÕn n¨o
trong cõi th½.
Th½ cüa Bùi Giáng thßng không
d hiu, nhßng r¤t d "ng¤m" mà nhæng
ð¥u óc ng¥u chæ nghîa thích g÷i
là "trñc cäm nguyên ngôn" hay gì
gì ðó... ThØ ð÷c và "ng¤m"
mµt khúc "Ly Tao" cüa ông:
Gi ngçu nhî nhß h°ng bay em Õ
Và yêu thß½ng nhß lá ·
bên hoa
Và luyªn ái nhß t½ vàng b¯n
ngã
Büa vi vu nhß thoáng mµng la ðà
L¥n ði t× ðim kh·i phát cüa Mßa
Ngu°n và cüa Ly Tao là mµt gã trai
quê chån bò trên vùng quê hëo
lánh xÑ Quäng. Thu· ðó, tâm
h°n Bùi Giáng ð¥y cây lá và
nhæng cäm xúc nhân ái, chân thành.
Tâm thÑc ông tan loãng, hòa nh§p
v¾i thiên nhiên cö nµi hoa ð°ng:
Anh lùa bò vào ð°i sim trái chín
Cho bò ån cö giæa r×ng sim
Anh nhìn lên tri xanh ðö chín
Anh ngó b¯n b« cây lá gió rung
rinh
Anh n¢m xu¯ng ð nhìn lên cho thöa
Anh th¤y lòng m· rµng ðón tri
xanh
Chìm ngây ng¤t vào trong ðôi m¡t
lã
Anh lim dim cho chªt l¸m h°n mình
(Anh lùa bò... Mßa Ngu°n, tr153)
Và có chång tình yêu ngày ðó
v¾i cô gái quê bên b cö mßþt
thì cûng chï là nhæng xao xuyªn bu±i
ð¥u ði. R°i tình yêu ðó cûng
chï là nhæng cäm xúc r¤t vi vu và
hß äo, không ð§u lÕi trên mµt
thân xác nào có th§t màrong ch½i
theo ông, r°i "tan ði trong h¯ thÆm chôn
vùi":
Nhìn em nhé bên kia b gió th±i
Lá xanh vßn theo cö mßþt ngân nga
T½ vi vút mµt ði thß½ng nh¾
tu±i
Cüa trång r¢m xu¯ng d÷ dçm bên
hoa
Khung cänh ¤y n¢m sâu trong ðáy m¡t
Có l® bu°n khóc v¾i l® hòa
vui
Ð tràn ng§p hß½ng mùa lên
ngan ngát
R°i tan ði trong h¯ thÆm chôn vùi
(B nß¾c cû. MN, tr 49)
Hình nhß giæa cuµc rong ch½i, Bùi
tiên sinh có lúc d×ng lÕi ð ng¡m
cái ð©p, chiêm nghi®m cái ð©p,
cäm thø cái ð©p mµt cách r¤t
chi là não nùng trang tr÷ng:
Anh quÏ xu¯ng gi½ hai tay b® v®
Chï xin nâng mµt gi÷t l® êm ð«m
(Tñ höi vì sao)
Em ði ð¡m ðu¯i t¤m lòng
Có bao gi biªt ngßi tråm nåm bu°n
(Tïnh mê)
Anh s¨ khóc su¯t thiên thu tình løy
Cüa v¤n vß½ng tình nghîa n£ng
muôn nghìn
(Vì có l¨)
Tu±i th½ em có bu°n nhi«u
Hãy xin cÑ ð bóng chi«u bay qua
Mßa có lÕnh nhßng chân tri còn
mãi
Nhæng gi÷t su½ng là l® · trong
mây
Giòng sông ði cho nß¾c nói ngàn
ngày
B¢ng bin rµng không bªn b em Õ
R°i Bùi Giáng tiªp n¯i cuµc rong ch½i.
Trái tim ông cûng r¤t "lång loàn"
kh·i phát t× bän ch¤t ða tình
ngh® sî. Ða tình nhßng lÕi không
ða løy vì ông vçn mãi s¯ng mµt
cuµc ði ðµc thân rong ru±i. Nhßng
ông vçn s¯ng miên man trong cái ð©p
thác ngàn cüa Thúy Ki«u, cüa Kim Cß½ng,
cüa Marilyn Monroe, cüa Brigitte Bardot, cüa cô M÷i
Nhö bên r×ng Phi Châu... Nàng th½,
nàng Ly Tao trong th½ Bùi Giáng thßng
có mµt vë rn rþn liêu trai, toàn là
cõi mµng, cõi tß·ng, cõi vi vu
ð¥y mê ho£c:
Em ðã lÕi v¾i ði v« n¡ng ¤m
Th¡m không gian thß½ng nh¾ bóng
hình em
Anh ðã ðþi ch em t× lâu l¡m
Ngày ði không ð lÕi lÕnh trång
r¢m
Em có nø cßi bu°n bu°n môi m÷ng
Em có làn mi khép lá cây rung
Em có ðôi m¡t nhß s¥u xanh soi bóng
H° gß½ng ½i! Sao sóng løc vô
ch×ng
Em · lÕi v¾i ði ta em nhé
Em ð×ng ði. Cho ta n¡m tay em
Ta mu¯n nói b¢ng th½ bay nh© nh©
Vào trong m½ em mµng gi¤c êm ð«m
T× t§p th½ ð¥u, Mßa Ngu°n, ðªn
nhæng t§p th½ sau nhß Lá Hoa C°n,
Mùa Thu Thi Ca, Ngày Tháng Ngao Du, Sß½ng
Bình Nguyên, Trång Châu Th±... là
cä mµt ðoÕn ðßng dài rong ch½i,
ðùa cþt, cù cßa b¤t t§n cüa
Bùi Giáng v¾i ngôn ngæ thi ca. Ъn
Ðêm Ng¡m Trång v¾i 227 bài th½,
ph¥n l¾n là løc bát, sau cùng
trong cuµc rong ch½i cüa Bùi Giáng thì
rõ ràng Lão Thi Sî ðang "nói løc
bát" mµt cách tñ nhiên, d dàng,
kh« khà, "t°n hoÕt ch¸u ch½i" nhß
nhæng ông già ðang ng°i vu¯t râu
nhâm nhi vài x¸ ðª. Ông nói
v« "dzách" (thùng cù lû?):
N²i bu°n n²i kh± ði xßa
N²i sung sß¾ng ðªn móc mßa
b¤t ng
Ði xßa ð¤t ðá c¢n khô
Ði này ð¤t ðá ð«u ð
ðçn ðiên
Ðiên du²i d÷c, ðiên ngØa nghiêng
Ðiên là hÕnh phúc th¥n tiên
· ði
Ðiên r°i r¯t cuµc hÞi ôi
Cûng ðành ch¤m dÑt lìa ði
hªt ðiên
(Dzách. Ðêm Ng¡m Trång,
tr139)
Càng ðiên ðiên ông càng "ch¸u
ch½i" t¾i cái mÑc "th¥n thông du
hí". Ðã có h½n mµt ð¥u
óc uyên bác ðem cái lý thuyªt
biu tßþng, tinh th và phá ch¤p ra ð
xào n¤u nhæng v¥n th½ sau ðây.
Nhßng riêng tôi thì lý thuyªt nào
cûng không th áp døng v×a v£ên
vào ðây b¢ng lý thuyªt "ch¸u ch½i!":
Ông gieo v¥n ði®u dã man
T ðiên hoa gi§y lang thang lên mùa
Ông bu°n- quýt ng÷t chanh chua?
Còn cam còn bß·i còn xoài
riêng ðâu?
Ông tìm kiªm su¯t hß½ng màu
Thi gian tinh th ði ðâu m¤t r°i
Ông ng°i su¯t nhæng canh thâu
Nêu t×ng nghi v¤n trình tâu v¾i
ngßi
Ngui t× vô t§n ch¸u ch½i
Th¥n thông du hý ch¯n n½i nào là
(Con vui vô t§n. ÐNT, tr 145)
Th§t ra thì ngay giæa cuµc h°ng tr¥n
n¥y, Bùi Giáng s¯ng cùng t§n trong cái
m½ m½, màng màng thu¥n lý mang tính
"ð°ng nam hin thánh" (chæ cüa ÐS); nhßng
chßa ðªn mÑc dám bÑc phá nhæng
hàng rào trói buµc hay nhæng quy ß¾c
r¤t thßng tình cüa con ngßi trong cái
h® løy nhân sinh:
Anh u¯ng rßþu t¾i mê man khôn d÷
Du²i tay chân tÕi tâm ðim bøi ði
Chiêm bao v« Ñng mµng giæa tuy®t
vi
Qu¥n phong nhøy b¤t thình lình giû
trút
Ôi m§t ng÷t ôi thiên ðßng b¤t
chþt
Hi®n huy hoàng hi®n th su¯t tâm linh
Anh chào em t× äo mµng mµt mình
Và dám ch¡c nh§n nhìn r¢ng: anh
h±ng dám
...Anh bình tînh thßa r¢ng: anh h±ng
dám!
H±ng dám ðâu! Ðâu h±ng dám
là ðâu...
(H±ng dám ðâu. ÐNT, tr 149)
Càng ð÷c th½ Bùi Giáng, tôi
càng cäm th¤y mu¯n khóc khi ông cßi;
và mu¯n ôm bøng cßi khi ông khóc...
có l¨ vì tôi chßa có mµt tí
ti "ch¤t ngh® sî Bùi Giáng" nào trong
mình. Ð÷c bài th½ tñ trào
hªt sÑc ðµc ðáo và lÕ lçm
cüa ông, tôi cÑ ß¾c chi mình
có ðßþc mµt ph¥n tråm cái
"ðiên"và mµt ph¥n mßi cái "ngu
sy" cüa Bùi Giáng ð có th có chút
nào ð°ng cäm v¾i ông chång:
Cuµc ði të nhÕt hôm qua
T¾i hôm nay næa g÷i là hôm mai
Ba hôm cä thäy than dài
Th¤y th¢ng bùi giáng ðêm ngày
ngu sy
Tháng tròn nåm méo tý ty
T°n sinh lä tä t× ly cuµc ði
Nó v« t°n hoÕt ch¸u ch½i
Nó ði su¯t cõi ch½i v½i h°ng
tr¥n
Nó t× vô t§n mông lung
Nó ði su¯t kiªp trùng phùng thiên
thai
Giæa ðêm th· v¡n than dài
Khóc hu hu nó khóc hoài tråm nåm
(Hôm Hôm. ÐNT, tr 150)
Ъn ðây tß·ng cûng nên làm
sáng tö tÕi sao s¨ có r¤t nhi«u
ngßi m½ ß¾c có ðßþc mµt
ph¥n cái "ngu sy" cüa Bùi Giáng. Tôi
xin ðßþc li®t kê lÕi mµt ph¥n
cuµc rong ch½i cüa Bùi Giáng qua nhæng
tác ph¦m ðã ðßþc xu¤t bän
cüa ông. Ngoài ra, tôi cûng nhß
nhi«u ngßi có th tin; mà cûng có
th không tin, nhæng ði«u do ngßi khác
ðã viªt trên gi¤y tr¡ng mñc ðen
r¢ng, Bùi Giáng ðã t×ng viªt ra
cä ngàn câu th½ trong mµt ðêm...
Tác ph¦m ðã ðßþc xu¤t
bän cüa Bùi Giáng
TH´
- Mßa ngu°n
- Lá hoa c°n
- Mùa thu thi ca
- Ngày tháng ngao du
- Sß½ng bình nguyên
- Trång châu th±
- Ðßng ði trong r×ng
- Ðêm ng¡m trång
D˜CH
T× tiªng Pháp:
- Ngßi n±i loÕn cüa Albert Camus
- Khung cØa h©p cüa André Gide
- Ngµ nh§n cüa Camus
- Hoàng tØ bé cüa Saint Exupéry
- Cõi ngßi ta cüa Saint Exupéry
- Th½ cüa René Char
T× tiªng Anh:
- Sß½ng TÏ Häi cüa William Shakespeare
T× tiªng ÐÑc :
Tß tß·ng hi®n ðÕi cüa Martin
Heidegger
TRIŠT:
- Tß tß·ng hi®n ðÕi
- Thi ca tß tß·ng
- Thª nào là siêu thñc
- Уt lÕi t× Othello ðªn Test of the
D'urbervilles
- Heidegger và Husseri
- Hình änh Jean Paul Sartre
- Hình änh Malreaux
- Hình änh Francoise Sagan
- Heidegger và Hoelderlin Sophocle
- Heidegger và tß tß·ng hi®n ðÕi
- Kh±ng TØ, Lão TØ
- Nguyn Du
- Gandhi
- Dß½ng Qúy Phi
KHÄO LU‡N
- Nh§n xét v« truy®n Ki«u
- Bà Huy®n Thanh Quan
- Løc Vân Tiên
- Giäng lu§n v« Nguyn Kh¡c Hiªu
- Giäng lu§n v« Chu MÕnh Trinh
- Giäng lu§n v« Tôn Th÷ Tßng
- Malreaux và Nguyên Công TrÑ
- T× Parménide ðªn Nguyn Du
...
Sñ rong ch½i cüa Bùi Giáng trong ngôn
ngæ và giæa cuµc ði v×a thâm tr¥m,
v×a vui nhµn, v×a "bi... khoái" là vì
ông không dè d£t, giæ gìn mà
c¯ tình buông thä ði v« lçn lµn
giæa nhæng câu th½ khóc cßi ð¥y
uyên bác, trang ðài, c± kính xen
v¾i nhæng t×, nhæng câu ð¥y ngôn
t× dân giã, bøi ði có khi ðªn
mÑc giang h° ng² ngáo, tr¥n trøi.
V×a nói ðªn tâm sñ mình mµt
cách quý phái:
H°n du møc cö hoa mòn mõi
R×ng ðêm xanh trång tÕ không li
Vì h½i th· cûng s¥u nhß lá
úa
R¾t lßng ðèo b¯i r¯i lách
theo lau
... ông "chuyn h®" mßþn li ngßi khác
nói v« cái ðiên cüa mình mµt
cách th¯ng khoái ð¥y "sáu Giáng":
Vþ ch°ng tôi lúc nào cûng nh¾
anh
Anh ðiên mà dzui - dzë th§p thành
Chúng tôi tïnh táo mà ðành
bu°n hiu
Sñ ðùa bÞn v¾i ngôn ngæ
thi ca b¢ng cách sØ døng kiu nói lái
tinh quái cüa quê hß½ng ông nhi«u
khi thô thin mµt cách cø th chÑ không
bóng b¦y kiu H° Xuân Hß½ng.
Ngßi ð÷c r¤t thßng g£p trong sách
ông nhæng cøm t× nhß: t°n lßu,
t°n liên, liên t°n, lßu t°n, t°n lí
tí ng÷, t°n l§p t§p trung, t°n l§p
t§p h÷p... ð ðùa ngh¸ch v¾i triªt
h÷c, ngh¸ch v¾i thi ca, ngh¸ch v¾i cuµc
ði và ngh¸ch ngay v¾i chính bän thân
ông:
L÷t c°n tr§n gió ði hoang
T°n liên · lÕi xin làn d°n ra...
(Mßa Ngu°n)
Thi kÏ ông ðßþc coi là ðiên
n£ng nh¤t v¾i l¯i s¯ng kÏ d¸ thì
cûng là lúc ông b½i trong "ðÕi
dß½ng thi ca" ð cho ra ði t§p th½ Bài
Ca Qu¥n Ðäo. Bùi Giáng làm th½
d dàng ðªn ðµ nhà vån HuÏnh
Ng÷c Chiªn phäi kêu lên r¢ng, "Ðôi
lúc chúng tôi có cäm tß·ng
r¢ng ông có th ð÷c ngçu hÑng
th½ løc bát t× sáng ðªn chi«u
mà không v¤p... Ông làm th½ b¢ng
tiªng Vi®t, tiªng Hán, thïnh thoäng b¢ng
tiªng Anh và tiªng Pháp. Ngôn ngæ
ðã nh§p ði®u trong ông nhß cây
ðàn trong tay ngßi ngh® sî ki®t xu¤t.
Chï ¤n tay là thành giai ði®u.
Tñ nhiên nhß nß¾c chäy, mây
bay mà chÆng có chút døng công
nào. (Thi Vån 19, tr 66)
Cu¯i cùng cüa cuµc rong ch½i, Bùi
Giáng ðã l£ng l¨ bö mùa xuân
cüa tr¥n gian ði v« cõi miên trßng
phía sau:
Xin chào nhau giæa con ðßng
Mùa xuân phía trß¾c miên trßng
phía sau
...và bö t¤t cä lÕi cho ði:
Bö trång gió lÕi cho ði
Bö ngang ngæa sóng giæa li h©n hoa
Bö ngßi yêu bö bóng ma
Bö hình hài cüa tiên nga trên tri
Bây gi riêng ð¯i di®n tôi
Còn hai con m¡t khóc ngßi mµt con
Và, con m¡t tr¥n gian cu¯i cùng ðó
gi cûng ðã vînh vin khép lÕi.
Sáng hôm sau, tôi bâng khuâng kêu
mµt ngßi bÕn thân báo tin Bùi Giàng
ðã ra ði và tñ nhiên ð÷c
cho ngßi bÕn ðó nghe hai câu th½ cüa
Bùi Giáng ðã làm tôi xúc ðµng
miên man trong nhæng tháng ngày viªt lách
ðùa ngh¸ch v¾i bÕn bè:
Ta cÑ ngÞ ðùa vui trong ch¯c lát
Nào ng ðâu ðùa mãi ðªn
ðiêu linh
Tñ nhiên tôi r½m r¾m nß¾c
m¡t... Phía bên kia ð¥u dây, ngßi
bÕn cûng l£ng im ðªn n²i tôi nghe
cä tiªng sôi m½ h° trong ðßng dây
ði®n thoÕi. Trong mµt thoáng phù
du ðó, tôi biªt là ngßi bÕn cûng
ðang r½m r¾m nß¾c m¡t nhß tôi.
T.K.D